Het misschien wel grootste keerpunt in de moderne kunst kan worden toegeschreven aan het kubisme. Deze kunststroming (1907-’14), met Picasso en Braque aan de basis, geeft uiting aan het sterke verlangen naar een nieuwe vormgeving voor artistieke uitdagingen. Cézanne’s uitspraak dat alles in de natuur terug te brengen is naar drie basisvormen – bol, kegel, cilinder – wordt door kubistische kunstenaars letterlijk omarmd en onderzocht. Het gaat bij het kubisme niet meer om de verbeelde inhoud, maar om de geometrische grondelementen. Vormvariatie en de som van overlappende aanzichten vanuit meerdere standpunten voeren de boventoon.
‘De driedimensionale vorm wordt met bijna anatomische precisie ontleed in een bescheiden, sober kleurenpalet’
Parijs is nauwelijks hersteld van de shock die de fauves hebben veroorzaakt, als er ineens schilderijen opduiken met bizarre ‘cubiques’. De dames – ook nog eens van lichte zeden – die Pablo Picasso rond 1906 op het canvas vereeuwigt, zijn vervormd tot hoekige vlakken. De gestileerde vrouwenfiguren staan niet eens los van de achtergrond. Picasso breekt in zijn ‘Les Demoiselles d’Avignon’ alle wetten rondom compositie en creëert een beweeglijk spel van weloverwogen vlakken. En hoewel we in dit megaberoemde schilderij ook elementen uit het expressionisme herkennen, speelt Picasso hier (na zijn blauwe en roze periode) intuïtief al met kubistische kunst.
Georges Braque begint na zijn fauvistische periode met name landschappen weer te geven in eenvoudige, geometrische elementen en ruilt het spraakmakende kleurgebruik van het fauvisme in voor donkergroene en grijsbruine tinten. Hij introduceert een volstrekt nieuwe vormentaal die vraagt om een totaal nieuwe manier van kijken. Het geometrisch kubisme.
Kubistische kunstenaars
De twee eerste kubistische kunstenaars gaan samenwerken in een atelier in Montmartre en kiezen voor een systematische aanpak op basis van de werken van de recent overleden Paul Cézanne. Cézanne staat te boek als de grote vernieuwer binnen het postimpressionisme en de ‘transformer’ tussen het revolutionaire impressionisme en het doordachte kubisme.
Naar zijn voorbeeld worden stillevens en landschappen teruggeleid tot hun geometrische grondvorm. De kunstschilders laten zich in de ontwikkeling van het geometrisch kubisme tevens inspireren door de abstracte kunst in maskers en houtsculpturen van Afrikaanse stammen. Ze streven niet naar een nieuwe vertaalslag van de realiteit, maar ontwikkelen vanuit het creatieve verbeeldingsproces en nieuwe wetmatigheden een eigen werkelijkheid. Ze zoeken de verborgen wetten achter de natuurlijke vormen.
Bekijk alle kunstAnalytisch kubisme
In sommige kubistische schilderijen wordt de waarneming zodanig geanalyseerd dat vorm en ruimte volledig in elkaar overvloeien. Het onderwerp wordt van meerdere standpunten bekeken en weergeven, waardoor overlapping (de suggestie van reliëf) ontstaat. Portretten lijken uiteen te vallen in ontelbare prisma-achtige fragmenten. De driedimensionale vorm wordt met bijna anatomische precisie ontleed in een bescheiden, sober kleurenpalet. De tastbare, herkenbare waarneming wordt in deze tweede fase (het analytische kubisme) omgetoverd in geschematiseerde, geometrische vlakken in één picturale compositie.
Als tegenhanger van dit ‘wetenschappelijk’ kubisme stimuleert dichter, schrijver en tekenaar Guillaume Apollinaire (bevriend met Picasso en Braque) het orphisch kubisme. In deze meer poëtisch benaderde variant krijgen vorm, ritme en kleur een uitdrukkingskracht die losstaat van de waarneembare realiteit. Robert Delaunay en Fernand Léger vertalen het kubisme bijvoorbeeld op deze meer mysterieuze, expressionistische wijze.
‘Na het analyseren wordt alles weer samengevoegd tot een nieuwe synthese’
In de laat-kubistische kunst (de derde fase) draait het niet meer om het uiteenzetten van alle onderdelen. Na het analyseren wordt alles weer samengevoegd tot een nieuwe synthese. De schematische werkwijze blijft, alleen wordt het resultaat automatisch weer een persoonlijke expressie omdat individueel gezocht wordt naar een nieuwe samenstelling. Soms wordt een voorwerp, drukletter of woord bewust op de voorgrond geplaatst voor een ruimtelijk effect.
Synthetisch kubisme
In tegenstelling tot de eerder sterk geabstraheerde kunst gaat het synthetisch kubisme dus juist weer van uiterst abstract naar concreet. Vooral Juan Gris wil meer samenhang in compositie. De afstandelijke objectiviteit maakt plaats voor betrokken subjectiviteit. De suggestie van reliëf wordt extra benadrukt, al dan niet door het gebruik van krantenknipsels, behang, stukjes linnen of hout. Met papiercollé - de voorloper van de collagetechniek - geven ze vorm aan hun plastische visie. Ook het warmere kleurgebruik keert langzaam terug.
Het kubisme vormt een directe inspiratiebron voor het constructivisme in Oost-Europa, Nederland en Duitsland en het futurisme dat in Italië ontstaat. Maar de invloed van kubistische kunst reikt veel verder. Het is de definitieve stap naar geabstraheerde kunst, waarin vormen bewust gestileerd worden. Bovendien geeft het Europese kunstenaars groen licht om zich volledig los te maken van natuurgetrouwe vormen en kleuren om zo hun zintuiglijk beleefde realiteit weer te geven.
‘Het geeft Europese kunstenaars groen licht om zich volledig los te maken van natuurgetrouwe vormen en kleuren’
AbrahamArt, de grootste galerie van de Benelux, met locaties in Amsterdam en Eindhoven, heeft werk van zowel opkomende talenten als gevestigde namen uit de hedendaagse kunst in collectie.
Kubisme schilderijen
Kunst kopen, lenen of huren is goed voor de gezondheid. Zowel fysiek als mentaal. Kunst stimuleert onze gelukshormonen. Ongeacht uitvoering, vorm of herkenbaarheid, kijken naar kunst bevordert de productie van dopamine en endorfine.
De beste manier om een kunstwerk te beoordelen blijft natuurlijk de plek waarvoor het uiteindelijk bedoeld is, daarom zijn eventuele proefplaatsingen gratis en vrijblijvend te regelen. AbrahamArt werkt met een mooie kunstuitleenformule, een combinatie van huren en sparen voor particulieren. Voor de zakelijke markt is een aantrekkelijk art lease formule in het leven geroepen.
