De impact van politieke veranderingen, economische hervormingen en machtsmisbruik op het verplaatsen van mensen is van alle tijden. En in alle tijden vervullen beeldend kunstenaars en intellectuelen hierin een sleutelrol. Zij zoeken in de regel een omgeving op die zij als ondersteunend en inspirerend ervaren. Rondom de Eerste Wereldoorlog, de opmars van Lenin in Rusland en het nationaalsocialisme in Duitsland kiezen zij voor vrijheid en trekken naar steden waarin zij zich veilig verder kunnen ontplooien. Zo wordt kunst een fusion van internationale invloeden en het resultaat van meerdere doordachte invalshoeken. De voorlopers van deze ontwikkeling worden avant-gardisten genoemd.
‘Avant-gardisten zijn strijdbaar, willen provoceren en het schokeffect is hun sterkste wapen’
Het woord avant-garde valt voor het eerst in het Cabaret Voltaire in Zürich (opgericht in 1916), waar schrijvers, kunstschilders, filosofen en theatermakers samenkomen die het dadaïstische gedachtegoed aanhangen. De van oorsprong Franse militaire term - voor de verkennende voorhoede - wordt vervolgens meer en meer toegespitst op de koplopers binnen de beeldende kunst.
In feite zetten de impressionisten als eerste de toon door zich tegen de erkende classicistische academische kunst te keren en te gaan spelen met licht, kleur en perspectief. De pointillisten, zoals George Seurat en Paul Signac, en de eerste (individuele) expressionisten, waaronder Paul Gauguin, Vincent van Gogh en Paul Cézanne, trekken dit vervolgens verder door. Zij staan aan de bakermat van de moderne kunst.
Avant garde betekenis
Avant-garde is de verzamelnaam voor progressieve, vaak kleine groepen intellectuelen en kunstenaars, die artistieke autonomie en originele vernieuwing naar een hoger level tillen. Ze delen vaak quasi-politieke, utopische denkbeelden over de verhouding tussen kunst en samenleving. Avant-gardisten geven expressie aan hun gevoel, afkeer of ideeën. Ze zijn strijdbaar, willen provoceren en het schokeffect is hun sterkste wapen. Denk aan de eerste reacties op het nieuwe werk van kunstschilders uit kunststromingen als het expressionisme, fauvisme, kubisme, futurisme, constructivisme, suprematisme, dadaïsme en surrealisme.
‘Vertegenwoordigers worden betiteld als recalcitrant, buitensporig en controversieel’
In de avant garde schilderkunst overstijgen kunstenaars alle grenzen van de status quo. Het is echter geen specifieke kunststroming, wel een algemene tendens, die zich in de eerste helft van de twintigste eeuw krachtig manifesteert.
Vertegenwoordigers worden betiteld als recalcitrant, buitensporig en controversieel. Ze zetten een revolutionaire vernieuwing in gang, experimenteren met nieuwe kunstvormen en een combinatie van disciplines. Dit omdat ze geïnspireerd raken door gelijkgestemden die actief zijn in onder meer de literatuur, architectuur, muziek, film, theater en moderne dans. Voor het eerst zien we ook hechte samenwerkingen tussen links-pacifistische kunstenaars die normen en waarden opnieuw toetsen en willen definiëren.
Intellectuele en emotionele betrokkenheid
Door de breder getrokken invalshoeken haalt avant-garde art kunst uit haar traditionele context. Rigoureus. Kunst, leven en tijdsgeest vragen om een open mind, om intellectuele en emotionele betrokkenheid. De grenzen tussen disciplines beginnen weg te vallen. Idee en impact zijn belangrijker dan de verschijningsvorm en ook de uitvoering staat niet vast. Zo worden ook de eerste stappen gezet richting conceptuele kunst, waarin vorm (proces en uitvoering) plus inhoud (concept) belangrijker zijn dan het uiteindelijke resultaat.
‘Het zit kunstenaars in het bloed om te blijven vernieuwen, om te blijven zoeken naar nieuwe wegen’
De revolutionaire beweging brengt culturele vernieuwing in de breedste zin van het woord. Hoewel de avant-garde kunst na de grote beurskrach van New York in 1929 over zijn climax heen is, wordt de periode tot 1940 later vaker aangeduid als ‘historische avant-garde’; de radicale, luidruchtige periode.
Het zit kunstenaars immers in het bloed om te blijven innoveren, om te blijven zoeken naar nieuwe wegen om zichzelf keer op keer te overtreffen. Maar dat is van een andere orde dan de avantgardistische urgentie tussen de twee wereldoorlogen.
Afzetten tegen de elite
Midden jaren vijftig van de vorige eeuw leeft het oorspronkelijke intellectuele idee weer volledig op bij een groep jonge kunstenaars (The Independent Group). Hun opzienbarende tentoonstelling ‘This is Tomorrow’ slaat in als een bom. Net als hun (oude) inspirators vertalen deze latere avant-gardisten hun gevoel in kleur, vorm en textuur. Op allerlei manieren - door gebruik te maken van gedrukte media, film, foto’s, zeefdrukken en spuitbussen - zetten deze kunstenaars zich wederom af tegen de elite. Ze willen pop art maken: populaire kunst.
In deze tijd, binnen contemporary art, zijn de thema’s van de avant-garde kunst nog altijd actueel. Onder meer bij veelbelovende street artists, waaronder Vhils aka Alexandre Farto, die vindt dat verandering nodig is en het publiek daarvan bewust wil maken. Vhils – die gelooft dat destructie een vorm is van constructie – is van mening dat wij als onderdeel van de samenleving zijn samengesteld uit sociale en historische lagen. Door de bovenste lagen te elimineren, kunnen we misschien een meer zuivere vorm bereiken. In zijn werk verwijdert hij deze lagen met beitels, hamers, boren, etszuur, bleekmiddel et cetera. Door een unieke combinatie tussen een eigentijdse vorm van beeldhouwen en graffiti art creëert hij prachtig poëtische murals (meestal portretten).
‘Net als hun (oude) inspirators vertalen deze latere avant-gardisten hun gevoel in kleur, vorm en textuur’
Ook Jimmy Nelson probeert met zijn originele, indringende kunstfotografie iedereen bewust te maken. Met de magische kracht van het surrealisme brengt hij op heel bijzondere wijze maatschappijkritische onderwerpen, aangrijpende situaties en karakteristieke mensen in beeld. In zijn optiek gaat het om de ziel die je in de foto vastlegt. De kennis, de kracht, de authenticiteit. Dat is kunst, vindt hij, want daarmee zet je mensen aan het denken.
De ingenieuze collagetechniek van Crispy White dwingt de toeschouwer eveneens om verder te kijken, om te onderzoeken. Het werk, dat blijft intrigeren, doet op afstand denken aan het eerdergenoemde pointillisme. Pas van dichtbij is te zien met hoeveel geduld en toewijding hij diepgang en ‘verborgen’ boodschappen aan zijn werk verleent. White heeft een uitgesproken eigen visie, die hij graag zuiver houdt. Puur. Hij trekt zich niets aan van de status quo.
Datzelfde geldt voor de energieke Bram Reinders. Zijn werk getuigt van de betrekkelijkheid van alle hypes, reclame en wellicht het leven zelf. Door hiermee te spelen geeft Reijnders uiting aan zijn maatschappelijke, ironische passie voor de hedendaagse wereld waarvan hij zelf ook onderdeel is. In Reijnders’ ogen is de waarheid een (verleidelijk) product geworden.
Avant-garde schilderkunst
AbrahamArt, de grootste galerie van de Benelux, met locaties in Amsterdam en Eindhoven, heeft werk van zowel opkomende talenten als gevestigde namen uit de hedendaagse kunst in collectie. Net als de avant-gardisten zijn sommigen hun tijd ver vooruit en een bezoek meer dan waard.
Kunst kopen, lenen of huren is goed voor de gezondheid. Zowel fysiek als mentaal. Kunst stimuleert onze gelukshormonen. Ongeacht uitvoering, vorm of herkenbaarheid, kijken naar kunst bevordert de productie van dopamine en endorfine.
De beste manier om een kunstwerk te beoordelen voordat je een aankoop doet, blijft natuurlijk de plek waarvoor het uiteindelijk bedoeld is, daarom zijn eventuele proefplaatsingen gratis en vrijblijvend te regelen. AbrahamArt werkt met een mooie kunstuitleenformule, een combinatie van huren en sparen voor particulieren. Voor de zakelijke markt is een aantrekkelijk art lease formule in het leven geroepen.
