Kubistische schilderijen ogen abstract en geometrisch. In eerste instantie zien we een plat vlak, gevuld met vormen en lijnen in monotone kleuren. Het perspectief ontbreekt en de lichtinval blijft, ook na grondige bestudering, onduidelijk. Vooral in de middenperiode, het analytisch kubisme, lijkt elk facet afzonderlijk te zijn belicht. Geïnspireerd door het sterk vereenvoudigde beeldhouwwerk uit de Afrikaanse kunst proberen kunstenaars als Pablo Picasso en George Braque het onderwerp van allerlei kanten beschouwd op te delen in vlakken die ze tegelijkertijd op canvas zetten. Zo introduceren zij een nieuwe manier van kijken en nieuwe manier van compositie opbouw.
‘De geabstraheerde kunst wordt bestempeld als brutaal, als “kubieke bizariteiten”, omdat het in niets te vergelijken is met de traditionele compositieschema’s’
Een van de meest controversionele stromingen in de moderne kunst is het kubisme. Deze kunststroming (1907-’14) legt het fundament voor het experimenteren en zoeken naar een nieuwe manier van vormgeven en weergeven, waardoor in de twintigste eeuw het algemene beeld over kunst radicaal verandert. Objecten en modellen worden gelijktijdig vanuit diverse posities neergezet in geometrische vormen. Het kubisme analyseert, abstraheert en maakt weer concreet, zodat een veelzijdig, zij het een vreemd en onrealistisch beeld ontstaat.
Zoeken naar de verborgen wetten
Het gaat de kubistische kunstenaars dan ook niet om de verbeelde inhoud, maar om de vormvariatie en de som van overlappende invalshoeken. Ze streven niet naar een nieuwe vertaalslag van de realiteit, maar zoeken naar de verborgen wetten achter de natuurlijke basisvormen. Vanuit het creatieve verbeeldingsproces en nieuwe wetmatigheden creëren ze een eigen werkelijkheid. Aanvankelijk zien we nog enigszins herkenbare onderwerpen die sterk gestileerd worden tot cilinders, kegels, kubussen en bolvormen (bijvoorbeeld Picasso’s ‘Les Demoiselles d’Avignon’). Deze geabstraheerde kunst wordt bestempeld als brutaal, als “kubieke bizarriteiten”, omdat het in niets te vergelijken is met de traditionele compositieschema’s. Het volume is afgevlakt, het perspectief uiterst verwarrend en het kleurgebruik weinig expressief.
‘Vanuit het creatieve verbeeldingsproces en nieuwe wetmatigheden creëren ze een eigen werkelijkheid’
In deze eerste fase – het geometrisch kubisme– spelen natuurlijke grondvormen de hoofdrol. Maar al snel gaat het onderzoeken van oervormen en structuren over tot het volledig ontleden in nog kleinere vormen, alsof het onderwerp uiteenspat in talloze prisma-achtige deeltjes. Door de driedimensionale vorm tot in het detail te ontcijferen en te analyseren in een hoeveelheid fragmenten proberen de kunstschilders diverse aanzichten op het doek te combineren.
De waarneming wordt zodanig ontleed dat vorm en ruimte volledig in elkaar overvloeien. Het onderwerp wordt van meerdere standpunten bekeken en weergeven, waardoor overlapping (de suggestie van reliëf) ontstaat. Het idee van perspectief wordt volkomen losgelaten en het gebruik van kleur daalt verder. Het tastbare, herkenbare onderwerp verandert in deze tweede fase - het analytische kubisme - in één picturale compositie van geometrische vlakken in een bescheiden, sober kleurenpalet. We zien vaak een monotoon kleurgebruik in okertinten, bruin en grijs.
Flirten met abstracte kunst
Vooral Braque gebruikt in de regel alleen witte, bruine en grijze tinten, met hoogstens wat olijfgroen of geel. Zijn stillevens vertonen steeds dezelfde objecten (viool, gitaar, fles, vaas en tafel), maar als eerste flirt hij met abstracte kunst door verhoudingen om te draaien. In 1911 verwerkt hij voor het eerst letters en cijfers in zijn werk en geeft zijn verf meer structuur door zand erdoor te mengen. Met zijn papier collé probeert hij een brug te slaan tussen de stoffelijk werkelijkheid en de realiteit op doek. Op verfijnde wijze wil hij het twee- en driedimensionale laten samensmelten. Met als resultaat een enerverend, intellectueel vlechtwerk van vlakken en lijnen.
‘Hoewel de schematische werkwijze blijft, wordt het werk weer een persoonlijke expressie’
Het lijkt erop dat de kubisten hun onderwerp willen uitfilteren, uitzuiveren tot de essentiële pure vorm. In de derde en laatste fase – het synthetisch kubisme – worden (nog steeds vanuit diezelfde gedachte) de talloze abstracte codes weer samengevoegd. Kunstenaars gaan meer experimenteren met het assembleren, de collagetechniek. Ze willen iets nieuws laten ontstaan uit het oude. Elementen uit het echte leven worden toegevoegd om extra nadruk te geven. Hoewel de schematische werkwijze blijft, wordt het werk hierdoor automatisch weer een persoonlijke expressie. Vorm, kleur en diepte worden in ere hersteld. Deze onderdelen worden juist extra aangezet om de dynamiek van het leven te benadrukken.
Intensiteit van vorm- en kleurcontrasten
Zo wil Fernand Légers de intensiteit van de vorm- en kleurcontrasten accentueren. Hij beeldt de ellende van de arbeidersklasse uit maar focust wel op de power en veerkracht daarvan. Hiervoor gebruikt hij sprekende, frisse kleuren (deels onvermengd) en krachtige contourlijnen. Een idee (uitgangspunt) wat onder meer Piet Mondriaan – groot bewonderaar van Picasso en Léger – verder doortrekt. Door het plaatsen van rechthoeken in dik aangezette zwarte lijnen creëert hij een nieuwe eenheid van kleur en fond. Dit dynamisch spel van verticale en horizontale lijnen met vlakken in primaire kleuren kennen we als De Stijl.
AbrahamArt, de grootste galerie van de Benelux, met locaties in Amsterdam en Eindhoven, heeft werk van zowel opkomende talenten als gevestigde namen uit de hedendaagse kunst in collectie.
Kubisme schilderijen
Kunst kopen, lenen of huren is goed voor de gezondheid. Zowel fysiek als mentaal. Kunst stimuleert onze gelukshormonen. Ongeacht uitvoering, vorm of herkenbaarheid, kijken naar kunst bevordert de productie van dopamine en endorfine.
De beste manier om een kunstwerk te beoordelen blijft natuurlijk de plek waarvoor het uiteindelijk bedoeld is, daarom zijn eventuele proefplaatsingen gratis en vrijblijvend te regelen als je kunst wilt kopen of huren. AbrahamArt werkt met een mooie kunstuitleenformule, een combinatie van huren en sparen voor particulieren. Voor de zakelijke markt is een aantrekkelijk art lease formule in het leven geroepen.
