Een openlijke uiting van emoties, van autobiografische elementen, literaire verwijzingen, psychologie, seksualiteit en sensualiteit in een meeslepende verhaallijn die snel en sterk op doek is gezet. Met veel intensiteit en subjectiviteit. Dat is het neo-expressionisme (1979-1985) in een notendop. Moderne kunstenaars - met een sterk eigen signatuur - die wereldwijd de kunstscene wakker schudden door de figuratieve, expressionistische schilderkunst terug te halen. Ze draaien weg van de recente abstracte en conceptuele tendensen en geven weer uitdrukking aan persoonlijke gevoelens en gedachten.
‘Op grote doeken beginnen zij weer een verhaal te vertellen, met een krachtige, soms zelfs agressieve expressie’
Zoals met de derde wet van Newton bewezen, volgt op iedere actie een evenredig tegengestelde reactie. Zo willen de impressionisten meer aandacht voor persoonlijke beleving als reactie op de natuurgetrouwe weergave binnen het realisme. Het dadaïsme is een kunstzinnig protest dat de spot drijft met de tot dan heersende hautaine normen en waarden in de kunstscene. En het neo-expressionisme zet zich af tegen de uiterst doordachte, berekende werkwijze van het minimalisme (minimal art) en de conceptuele kunst uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw.
Geen eenduidige kunststroming
Het neo-expressionisme onderstreept ook wel het begin van de hedendaagse kunst (contemporary art), waarin geen eenduidige kunststromingen meer zijn terug te vinden. Vanaf ongeveer 1980 wordt kunst veel meer dynamisch, eclectisch en divers. We herkennen nog wel wereldwijde trends, invloeden en ontwikkelingen, maar kunstschilders en beeldhouwers werken veel meer autonoom. Ze staan dichterbij een vaak selectief publiek, dat zich verbonden wil voelen of wil identificeren met het gedachtegoed en werk van de kunstenaar.
Mede door het ontstaan van nieuwe media vallen alle regels weg. Anything goes. Elke discipline mag gebruikt en gecombineerd worden om een idee of gevoel vast te leggen. Als wetmatige reactie wekt dat bij sommige kunstschilders een melancholisch verlangen op naar het pure schilderen, naar het intuïtief en direct werken vanuit verbeeldingskracht. Op grote doeken beginnen zij weer een verhaal te vertellen; met een krachtige, soms zelfs agressieve expressie. Ze willen doelbewust choqueren, zijn onstuimig in hun vormentaal en kleurgebruik. Het werk is excentriek, eclectisch, subjectief en kent veel literaire verwijzingen. Politiek engagement, invloed van massa- of subcultuur, emotie en ironie worden weer belangrijk.
‘De royaal aangezette penseelstreken zijn duidelijk zichtbaar, rauw en laten druipsporen zien’
De intensiteit spat (bijna letterlijk) van het doek af. De royaal aangezette penseelstreken zijn duidelijk zichtbaar, rauw en laten druipsporen zien. Hoewel vertegenwoordigers van het neo-expressionisme het energieke, spontane schilderproces van de expressionisten opnieuw omarmen, zijn het - passend in het tijdsbeeld - veelal hybride kunstenaars. Zo speelt fotograaf en kunstschilder Peter Klashorst samen met interdisciplinair kunstenaar en televisiemaker Maarten Ploeg tevens in een New Wave band. Beiden studeren op dat moment aan de Gerrit Rietveld Academie en zijn nauw verbonden aan het neo-expressionisme dat we in Nederland leren kennen als de Nieuwe Schilderkunst.
Passie en brutaliteit
In Duitsland kiezen de neo-expressionisme kunstenaars vaak voor serieuze, zware onderwerpen. Met dezelfde passie en provocatie waarmee punk de wereld van de popmuziek opschrikt, reageren zij op het leven in de voormalige D.D.R. en op de recente politieke gebeurtenissen uit de geschiedenis. Zij worden Die Neue Wilden genoemd en zijn de meest fanatieke groep binnen dit genre.
De Italiaanse neo-expressionisten - door kunstcriticus, Achille Bonito Oliva omgedoopt tot Trans-avantgardisten - houden het allemaal wat lichter en speelser. Ze grijpen terug naar vroegere tradities. Ze herstellen de nostalgische figuratie en symboliek in ere, evenals de authentieke emotie en vooral ook de vreugde die het culturele leven in Italië rijk is. Zij het met een meer spottende beeldtaal. De Amerikaanse variant, Bad Painting, kent eveneens een scherp satirische ondertoon.
‘Basquiat maakt expressieve, kleurrijke werken in acryl waarover hij lijntekeningen en teksten met oil-paintstick zet’
De grootste concentratie van alle internationale bewegingen die aan het neo-expressionisme gelinkt kunnen worden, bevindt zich in Europa. Toch is de Amerikaan Jean-Michel Basquiat - van oorsprong een graffiti artist van Haïtiaanse en Puerto Ricaanse afkomst - wellicht de bekendste naam. Met zijn tags verspreid over Manhattan toont hij eind jaren zeventig zijn kritiek op de maatschappij en met name op het racisme dat Amerika nog altijd in de greep houdt. Basquiat maakt expressieve, kleurrijke werken in acryl waarover hij lijntekeningen en teksten met oil-paintstick zet. Het veel te vroeg gestorven talent (27 jaar) is tevens bekend vanwege zijn samenwerking met Andy Warhol. In 2017 wordt een van zijn schilderijen (uit 1982) verkocht voor 110,5 miljoen dollar.
Destructie vs. constructie
Op bepaalde vlakken herinnert Vhils, aka Alexandre Farto, aan Basquiat. Hij is ongetwijfeld een van de meest opmerkelijke straatartiesten van deze tijd. Ook hij wil het publiek bewust maken dat transformatie essentieel is en gelooft dat destructie een vorm is van constructie. Met zowel zijn murals als schilderijen zuigt hij de toeschouwer naar binnen en zet hem aan het denken.
Net als Robson Reismarques is hij meester in de figuratieve hedendaagse kunst. Beiden weten de juiste snaar te raken met een explosie van emotie, urgentie en uitzonderlijke schoonheid. Op totaal verschillende wijze is hun werk doordringend, complex, poëtisch en ambitieus.
Bezoek AbrahamArt in Amsterdam of Eindhoven om de schilderijen van deze internationaal erkende wondertalenten en andere, gevestigde namen te zien. De galerie biedt onderdak aan origineel werk van veel populaire kunstenaars.
‘Beiden weten de juiste snaar te raken met een explosie van emotie, urgentie en uitzonderlijke schoonheid’
Kunst kopen, lenen of huren is goed voor de gezondheid. Zowel fysiek als mentaal. Kunst stimuleert onze gelukshormonen. Ongeacht uitvoering, vorm of herkenbaarheid, kijken naar kunst bevordert de productie van dopamine en endorfine.
De beste manier om een kunstwerk te beoordelen blijft natuurlijk de plek waarvoor het uiteindelijk bedoeld is, daarom zijn eventuele proefplaatsingen gratis en vrijblijvend te regelen. AbrahamArt werkt met een mooie kunstuitleenformule, een combinatie van huren en sparen voor particulieren. Voor de zakelijke markt is een aantrekkelijk art lease
