Halverwege de negentiende eeuw wordt Parijs door technische noviteiten en vooruitziende planologie omgetoverd tot de modernste stad van de wereld. Terwijl in de rest van Europa onrust heerst, worden in de Franse hoofdstad prachtig grote boulevards aangelegd, Les Halles en Opéra Garnier worden gebouwd. Het is the place to be! Beeldende kunstenaars, schrijvers en filosofen ontmoeten elkaar graag en vaak in deze bruisende sociaal-culturele omgeving. Hun interactie geeft de kunst een frisse impuls. De sterk wisselende indrukken van het alledaagse leven, die continu de zintuigen blijven prikkelen, inspireren een groep kunstenaars. De impressionisten veroorzaken een kunstzinnige revolutie door zich (als eerste) af te zetten tegen de classicistisch academische status quo en vrijer te gaan werken.
‘Er is slechts één absolute stelregel, en dat is, dat er niets absoluut is’
Edouard Manet ontketent in 1863 een schandaal met zijn schilderij ‘Déjeuner sur l’herbe’. Wars van alle traditionele academische regels toont hij een “alledaagse” picknick op groot formaat (normaal alleen bedoeld voor klassieke of historische taferelen). In een bosrijke omgeving discussiëren keurig geklede mannen in het bijzijn van een naakte vrouw, die is afgebeeld alsof ze uit een schilderij van Peter Paul Rubens is gestapt. De ongewone voorstelling - in een compleet vreemde context - plus de subtiele overgangen van donkere kleuren tegen lichte zonplekken in zichtbaar losse verftoetsen, zijn zo vernieuwend dat de conventionele kunstscene oprecht in shock is. Hoewel hij een heel eigen kleurenpalet en werkwijze hanteert, wordt deze Franse kunstschilder (mede door zijn controversionele thema's) gezien als sleutelfiguur in de overgang van de realistische naar de impressionistische kunst.
Geschiedenis van het impressionisme
De nieuwe welvaart stimuleert kunstschilders om meer te experimenteren vanuit het gevoel en hun artisticiteit te gebruiken om – passend in de tijdsgeest – constant te vernieuwen, te innoveren en te experimenteren. De impressionisten, met Manet in de voorhoede, beginnen als eerste te spelen met licht, kleur en perspectief. Ze kenmerken daarmee het begin van de moderne kunst.
Er komen nieuwe materialen om te schilderen op de markt, waaronder heuse verftubes in meerdere kleuren. Dit geeft kunstenaars meer mogelijkheden. Onder meer ook om buiten in de openlucht te werken. Omdat Japan een erkende handelspartner wordt, worden veel kunstschilders beïnvloed door de Japanse (prent)kunst, wat resulteert in een hoge horizon, meer geometrische vormen en achtergrondmotieven die doen denken aan Japanse houtgravures.
‘De objectieve, realistische weergave maakt plaats voor de subjectieve waarneming’
Alleen de door het oog waarneembare indruk wordt rechtstreeks met verf op doek gezet. Dit betekent dat de kunstenaars snel moeten werken, het moment moeten vangen. Elke impressionisme schilderij geeft de werkelijkheid weer zoals de kunstenaar die persoonlijk in het moment ervaart. Vorm en compositie spelen een secundair belang, evenals het onderwerp. De objectieve, realistische weergave maakt plaats voor de subjectieve waarneming.
Wat is impressionisme
De werkwijze, penseelstreek en het kleurgebruik voeren de boventoon voor deze groep die veel samenkomt om over kunst en literatuur te praten. In impressionistische schilderijen zijn vaak meerdere verflagen te zien en ook gedeeltes van het canvas, omdat dit de schittering van de kleuren accentueert. Ook zien we naast elkaar geplaatste primaire en secundaire kleuren die op enige afstand de gewenste kleurvariatie geven. Binnen het impressionisme proberen kunstschilders zo de indrukken van zon, licht en lucht levendig op doek te vertalen.
Voor deze tijd is dit alles zo revolutionair dat het werk, dat deze kunstenaars insturen voor de gerenommeerde, jaarlijkse kunsttentoonstelling bij Salon, steevast wordt gemerkt met de letter R (Refusé). Als er al een impressionistisch kunstwerk wordt geaccepteerd, wordt dit afgekraakt door de critici. Zij vinden deze geabstraheerde kunst vaag en onaf, vulgair. Zo neemt journalist Louis Leroy het woord ‘impressionisten’ laatdunkend in de mond naar aanleiding van ‘Impression, soleil levant’, een schilderij van Claude Monet uit 1872, wat hij als klodderkunst bestempeld.
Bekende impressionisten
In 1874, precies een maand voor de officiële Salontentoonstelling, verenigen Claude Monet, Edgar Degas en Pierre Augusto Renoir, zich met een dertigtal kunstcollega’s. Ze exposeren gezamenlijk zo’n 165 werken in het atelier van bevriend fotograaf Felix Nadar. Enkele bekende namen van deelnemers aan deze Salon des Refusés zijn: Camille Pissarro, Alfred Sisley, Paul Cézanne en Berthe Morisot, een van de weinige vrouwelijke kunstschilders.
‘Wat wij nodig hebben, is de zon, de vrije lucht en een heldere, jonge schilderkunst’
Net als Manet zijn ze rebellen tegen wil en dank. Controversionele vernieuwers binnen de kunst. Ze ontmoeten elkaar in kringen van gelijkgestemden die theorieën, visies en levensbeschouwingen delen. Filosoof Auguste Comte is een geliefd onderwerp van gesprek, met name zijn leer over het positivisme, dat men alleen via de zintuigen de feiten kan bestuderen en daaruit conclusies kan trekken omtrent betrekkingen van opvolging en gelijkzijdigheid. Er is slechts één absolute stelregel, en dat is, dat er niets absoluut is.
‘Wat wij nodig hebben, is de zon, de vrije lucht en een heldere, jonge schilderkunst. Laat de zon binnenkomen en geef de voorwerpen zo weer als ze daar in het hele daglicht staan’, zo stelt Emile Zola, schrijver en journalist, bedreven kunstcriticus en fervent liefhebber annex vriend van de impressionisten. Volgens de schrijver kun je door impressionisme schilderijen te bestuderen de wereld door de ogen van de kunstenaars zien. Hij bewondert hun temperament en lef.
Succes in Amerika
Rond 1874 tot 1876 beleeft de impressionistische kunst haar hoogtepunt. De achtste en laatste impressionistentententoonstelling vindt plaats in 1886. Aan deze expositie doen voor het eerst ook de pointillisten (George Seurat en Paul Signac) mee. Galeriehouder Paul Durand-Ruel introduceert in datzelfde jaar impressionisme schilderijen in de Verenigde Staten, waar zij na een eerste flop alsnog een groot succes worden. De grote belangstelling onder de nouveau riche van Amerikaanse kunstverzamelaars redden hem van een faillissement.
In Europa neemt (door de politieke veranderingen, economische hervormingen en het machtsmisbruik) de avant-garde langzaam maar zeker het stokje over. Overal ontstaan progressieve, vaak kleine groepen intellectuelen en kunstenaars, die de artistieke autonomie en originele vernieuwing naar een hoger level willen tillen. Door de nog breder getrokken invalshoeken halen de avant-gardisten kunst volledig uit haar traditionele context.
‘Overal ontstaan progressieve, vaak kleine groepen intellectuelen en kunstenaars, die de artistieke autonomie en originele vernieuwing naar een hoger level willen tillen’
AbrahamArt, de grootste galerie van de Benelux, met locaties in Amsterdam en Eindhoven, heeft werk van zowel opkomende talenten als gevestigde namen uit de hedendaagse kunst in collectie. Net als de impressionisten zijn sommigen hun tijd ver vooruit en een bezoek meer dan waard.
Kunst kopen, lenen of huren is goed voor de gezondheid. Zowel fysiek als mentaal. Kunst stimuleert onze gelukshormonen. Ongeacht uitvoering, vorm of herkenbaarheid, kijken naar kunst bevordert de productie van dopamine en endorfine.
De beste manier om een kunstwerk te beoordelen blijft natuurlijk de plek waarvoor het uiteindelijk bedoeld is, daarom zijn eventuele proefplaatsingen gratis en vrijblijvend te regelen. AbrahamArt werkt met een mooie kunstuitleenformule, een combinatie van huren en sparen voor particulieren. Voor de zakelijke markt is een aantrekkelijk art lease formule in het leven geroepen.
